de eerste stoommachine

Tot voor kort dacht ik bij het horen van stoommachines automatisch aan de eerste stoomtreinen. Maar dat was eer ik William Rosen in "The Daily Show" hoorde vertellen over de uitvinding van de stoommachine.

In de oudheid leefde de Griekse wiskundige Hero(n) (10–70 vc) in de Romeinse provincie "Ptolemaeïsch Egypte". Die ook als ingenieur actief was in zijn geboortestad Alexandrië.

Hij steunde zich hierbij op het werk van Ctesibius (285-222 vc). Wie juist de verdienste van het eerste stoom aangedreven toestel te hebben uitgevonden is dan ook onzeker. Al schrijven diverse bronnen dit aan de Griek Hero(n) toe, omdat hij dit als eerste omschrijft.

Zo'n toestel heet een "aeolipile". Dat een afgeleide van de Griekse woorden "aeolos" en "pila" dat zich vertaalt als "de bal van Aeolus".

Waarbij Aeolus verwijst naar de naam van de Griekse windgod. Die ook meteen verwijst naar zijn bekendste uitvinding. Namelijk het "windwiel" waarmee de kracht van de wind op het land kon worden aangewend.

De uitvinding slaat echter niet aan doordat er niet meteen een markt voor is.  Aangezien slavernij of gedwongen arbeid hier een veel goedkoper alternatief voor was.  Een rol die tijdens de middeleeuwen voor de lijfeigenen was weggelegd.

Waarna het wachten is tot 1543 eer Blasco de Garay een primitieve stoommachine ontwierp die een schip in de haven van Barcelona kon voortbewegen. Om in 1712 te worden opgevolgd door het ontwerp van Thomas Newcomen die als de eerste commercieel succesvolle motor telt.

Om door James Watt (1763-75) verbeterde te worden en zo 75% minder kool nodig had. Om later een motor te ontwikkelen voor fabrieksmachines zodat fabrieken niet langer in de buurt van water moesten gebouwd worden en het een boost aan de industriële revolutie gaf.

In 1800 kwam Richard Trevithick met hogedruk stoommachines die nog krachter waren dan de eerdere ontwerpen die ervoor zorgden dat meer mensen stoom als een potentiële aandrijvingsbron voor voertuigen ging zien. Hetgeen zich vertaalde in ondermeer stoomtreinen en wagens die tot in de 20ste eeuw een dominante aanwezigheid hadden.

Een diepgaandere verhaal over dit onderwerp kan in de historische bronnen van de Rochester universiteit teruggevonden worden onder de titel "A History Of The Growth Of The Steam-Engine".  (via 1,2,3,4)