emma in pop-up boekenland

"Flip" is een animatie dat ik tijdens het doorneuzen van de winnaars van future@motion 2010 gevonden heb. Waar Jill Hackett, een leerling van de "Ringling College of Art & Design" school, de 5de plaats mee verwierf. Met het verhaal van Emma, een meisje in een pop-up boek, dat zich van haar vaste plaats loswerkt om haar universem te ontdekken.

Een stijl van boeken die tegenwoordig zowel voor kinderen als volwassenen kunnen bedoeld zijn. Maar dit formaat is echter het resultaat van een lange evolutie. Want nog voor de boekdrukkunst bestonden er al beweegbare boeken.

Het oudste bekende voorbeeld zijn de interactieve mechanismen die Ramón Llull (1235-1316) uit Mallorca gebruikte. Een Catalaanse mysticus en dichter die aan de hand van een Volvelle of roterende schijven zijn gedachten illustreerde.

Pas in de 14e eeuw ontstonden de "turn-up" of "lift-the-flap" mechanismen waarmee er ondermeer in de anatomie meerdere dieptes werden weergegeven, van een torso naar een ribbenkast bijvoorbeeld. Zoals de zeven gedetailleerde anatomische lagen die op deze manier in "De humani corporis fabrica" van Andreas Vesalius uit 1543 te aanschouwen waren.

Pas wanneer de uitgever John Newbery in de tweede helft van de achttiende eeuw met de verkoop van boeken voor kinderen begint, gaan ook andere experimenteren met creatieve en interactieve manieren om succes te hebben op deze nieuwe markt.

Een eerste grote succes kwam van de Londense drukker en boekverkoper Robert Sayer. Die rond 1765, een "lift-the-flap" boek ontwikkelde. Waarbij en boek twee overlappende gegraveerde scènes kon hebben en een hele geschetste situatie kon doen veranderen. Begeleid van verzen die de volgorde hielpen te bepalen. Waarvoor hij het hoofdpersonage Harlequin koos naar analogie met de metamorfoses uit het pantomime theaterstuk de Harlequinades.

Dat in de jaren 1820 op andere wijze door William Grimaldi werd uitgewerkt en door nog tal van anderen na hem. Die volgens de thesaurus lijst van "het oude kinderboek" als uitvouwbare-, beweegplaten-, drietrapsprent-, tribade-, uitklapprent-, uitschuifprent-, uitvouwprent-, uitschuifprentboeken of harlequinades bekend staan. Maar waar vaker naar verwezen wordt met het Engelse leenwoord "pop-up boeken". (via universiteit van Noord-Texas, Wikipedia en afbeeldingen 1 en 2)