kerstboom #1 : heidense tijden

Tijdens opzoekwerk rond de geschiedenis van de kerstboom bleef ik maar verwante informatie vinden. Dus heb ik er maar direct een meerdelige reeks van gemaakt die de evolutie doorheen de jaren schetst in een zo chronologisch mogelijke volgorde.

In veel van de heidense religies had de natuur vaak een centrale plaats. In het bijzonder deze drie bomen : de eik, de acacia en de es boom. Die vereerd werden en speciale krachten toegeschreven kregen. Of als een mogelijke woonplaats voor geesten en feeën aanzien werd.

Waardoor de maretak, die vaak op appelbomen en soms op eiken groeit, door de Kelten en Germanen aanbeden werd als een ceremoniële plant met mystische krachten. Zo zou hij leven kunnen schenken, voor vruchtbaarheid zorgen, bescherming bieden tegen vergif en een als een afrodisiacum werken.

Daarom werd hij op de kortste en langste avond ritueel geoogst door, in een wit kleed geklede, Keltische druïden met gouden sikkels. Werden er twee witte stieren geofferd. En werd er gebeden dat de ontvangers van de maretakken voorspoed zouden kennen. Vandaar de traditie om er huizen mee te versieren, zoals de kerstkrans.

Om in de middeleeuwen en daarna aan het plafond gehangen te worden om boze geesten af te weren. Doorheen Europa werden deze boven de deuren van huizen en stallen gehangen om heksen er de toegang toe te ontzeggen. Tot zelfs het doven van branden omdat maretakken op een boom konden verschijnen na een bliksemflits.

Het kussen onder de maretak is dan weer een combinatie van tradities. Zoals het Griekse Saturnaliën festival en latere trouw rituelen. Maar bijvoorbeeld ook het Scandinavische symbool voor vrede. Waarbij vijanden die er onder stonden een staakt het vuren konden verklaren. Of strijdende echtgenoten die het weer konden goed maken en mekaar kussen.

Net als een achttiende eeuws Engels gebruik, de “kus bal”. Waarbij een jonge vrouw rond kerstmis onder een bal met maretakken niet mocht weigeren om gekust te worden. Zo’n kus kon verwijzen naar een diepe romance of een blijvende vriendschap en welwillendheid.

Indien het meisje niet gekust werd, kon ze niet verwachten om in het komende jaar te trouwen. Een koppel dat er onder kust beloofde mekaar op die manier om te trouwen, samen met veel blijdschap en een lang leven. Indien alle jongens en meisjes die eronder gekust hebben nooit trouwden werden de takken in sommige streken verbrand.

Maar ook dit kan dankzij een Noorse legende uitgelegd worden. De maretak is namelijk een heilige plant voor Frigg, godin van de liefde, en moeder van Baldr, god van de zomer zon. Baldr had een droom over de dood en het einde van alle leven op Aarde. Om dat te vermijden vroeg zijn moeder aan de lucht, het vuur, het water, de aarde, alle dieren en planten om haar zoon geen pijn te doen.

Maar dat was buiten Loki, god van de slechtheid, gerekend. Een vijand van Baldr die één plant kende dat zijn moeder was vergeten in haar queste om haar zoon veilig te stellen. Dat niet op of onder de grond groeide, maar op appel en eiken bomen.

Dus maakte Loki een pijlpunt uit een marretak en gaf deze aan de blinde god van de winter Höðr. Die deze, misleid door Loki, afvuurde en zo Baldr dood schoot. De hemel werd minder fel en alle wizens op Aarde treurden. Tijdens drie probeerde elk element om de gevallen god terug tot leven te wekken, tot uiteindelijk Frigg er in slaagde.

De tranen die ze toen liet veranderden in witte bessen op de maretakken. In haar blijdschap kuste Frigg iedereen die onder een boom waarop deze groeiden langs kwam. Besluitend dat wie er ook zou onderstaan geen kwaad zou overkomen, enkel een kus, als teken van liefde. (via Wikipedia en theholidayspot met afbeelding 1,2,3,4,5)