geboorte en invloed van het schimmenspel

Naar aanleiding van het begeleidend filmpje bij de muziek van gisteren heb ik kort iets over de geschiedenis van schimmenspelen geschreven.

Het schaduw poppenspel is ontstaan in China toen een rouwende keizer aan zijn hofleden vroeg om een manier te vinden waarop zijn geliefde terug tot leven kon gebracht worden.

Het resultaat was een combinatie van enkele stukken die uit ezelsleer waren gebouwd en met geschilderde kleren waren gekleed.  Die 's avonds achter een uit moerbij gebouwd zeil werd gehouden dat door een olielamp verlicht werd.  Waardoor de op het doek afgeworpen schaduw een levendigere indruk geeft dan een gewoon poppenspel.

Enkele eeuwen later was dit een populair en goed ingeburgerd gebruik.  Dat uitgegroeid was tot een alledaagse vorm van entertainment in het oude China.  Zo kan je toen in Beijing alleen al zo'n 40 a 50 groepen vinden die schaduw theater brachten.

In de 13de eeuw werd dit ook populaire bij de soldaten van het Mongoolse leger die het tijdens hun veroveringstochten onvrijwillig verspreiden over Persië, Arabië en Turkijke.   Nog later brak dit ook in Zuid-Azië door.

Een methode waar vooral verhaal vertellers dankbaar gebruik van maakten om te verhalen over allerlei gebeurtenissen, oorlogen en verhalen.  Je zou het dus als een vroege voorloper van het televisie journaal zien.

Maar ook het moderne opera vind hier zijn wortels.  Doordat de voornamelijk dramatische verhalen, sprookjes en mythes  in sommige regio's met muziek begeleid worden.

Uiteindelijk wist dit ook onze streken te bereiken dankzij Franse missionarissen die dit uit China met zich terugbrachten.  Waardoor er in 1767 in Parijs en Marseilles opvoeringen van de "Ombres chinoises" kon worden bijgewoond.  Een naam die later werd verfranst naar "Ombres françaises".  En voor de inspiratie van het schimmenspel zonder poppen stond.

In 1910 gebruikte de Duitse animator Lotte Reiniger dit formaat bij de film, door hier frame per frame opnames van te maken.  Een techniek die nog steeds gebruikt wordt voor gecomputeriseerde animaties, denk maar aan de manier waarop bijvoorbeeld Wallace & Gromit, The Simpsons of South Park gemaakt wordt.

Ook in India heeft het schimmenspel nog diepe culturele wortels.  Zo is dit bijvoorbeeld een vast onderdeel in de optredens van de Indische magiër Prahlad Acharya. (via afbeeldingen 1, 2)